Enformasyon Üretimi Diyorlar

Enformasyon üretimi diyorlar. Hem de kütlesel üretimi diyorlar. Nicesiyle her an karşılaştığımız çok saçma ibareden biri olan “enformasyon üretimi” veçhile meselenin doğrusunu biraz daha izah etmek şart olmuştur. Ağızlarını “enformasyon üretimi” diyerek açanlar tarafından, “enformasyonun kütlesel üretimi öyle ki o enformasyon saiklarıyla tulu eden bolluk ve bereket ümitlerini bile suya düşürecek, kaoslara yol açacak” diye ihtar da ediliyoruz üstelik.

Ayrıca “enformasyon artışı” diyorlar. Abes tabir abes tabirlere yol açıyor elbet. Bir abes tabirle işleyen dimağ mukadderdir ki saçma yorumlarla yol alacaktır da. Öyle yoruyorlar ki “enformasyonun artış hızı ölçülemiyor” tedirginliğine garkoluyorlar giderek. Diyorlar ki son 15-20 yılda üretilen enformasyon geçmiş bütün asırlardakilerinin toplamından kat kat fazlaymış. Dijital değer, dijital sorun haline kalbolmaktaymış. Bu iddialarının bir kanıtı da mesela “enformasyonun tasnifi ve yönetilmesi” gailelerinin, meşgullerinin ve maliyesinin genişlemesi imiş. Bu istihraçları bu zevatın zihinlerinin saçmadan saçmaya sıçrama halinde olduğunu ispat ediyor esasen. Oysa enformasyon yönetilmez, enformasyonla yürütülür yönetim dediğin ve yine enformasyonun tasnifi de olmaz, hakeza tali bir takdimle söylemek gerekirse enformasyon zaten bir tasnif işidir.

Biz de müsbet takdir ederiz ki bu zevat kah enformasyonun kah bilginin halesinden çekirdeğine kısırlaştırılmasından ve sasıklaştırılmasından dolayı üzülüyorlar. Lakin mukaddimeleri hem abes hem çürük. Bu yüzden de enformasyonun tahrif ve bilişin ise tahrip edilmesine üzülmelerine rağmen kabahati o tashih ve tadil edilmesini bekledikleri enformasyona yüklüyorlar. Ve bir fısk, fesat içinde hükmediyorlar, neymiş efendim: enformasyonun ve bilginin çığrından çıkması ister analog ister dijital olsun sınıflandırma müdahalesine maruz kalmasından imiş.

Bu adamların icazetlerini ala ala ve caizelerini yiye biriktire teşekkül eden hüviyetlerine baktığımızda ne görüyoruz: Bu adamlar, “sanayi devrimi” maslahatlarını hem icat hem tahrir edenlerin zihniyet çerçevesine bende durarak çene çalan, kalem oynatan adamlardır. Özelde İngiliz İmparatorluğu nezdinde, indinde şahitlik ettikleri ve elbette genelde Avrupa, Amerika sathında tarassut ettikleri icatçılık, fabrikacılık, iletişimcilik, ulaşımcılık bu adamların bütün kabiliyet çerçevelerini resmediyor ve içini teşkil ediyor ancak. McLuhan, Toffler, Drucker, Weiner, Turing ve ilahiri emsallerinden, ayakdaşlarından başkasına ne kulak veriyorlar ne göz atıyorlar.

Her işimizin münderecatında yer tutan tevsik, tesbit vecibesi cümlesinden olup tecerrübat ve teşehhüdatın düzenlenmesi, derlenmesi, dönüştürülmesi, muhafazası, sergilenmesi, iletilmesi fasıllarından tertip ile yaptığımız bir işimiz var: Bilgiyi İşlemek. Gavur kısmısı o işi enformasyon tesmiye etmişler. Kayıtlardan mürekkep bir müktesebatı haizdir o iş. Ve her kayıt bir zabıttır, lakin bir zabıt ille de kayıt değildir ilkesiyle o işimizi işletiriz. Kayıt bir amacı, nesneyi, olayı, olguyu, adı, sonucu müstakil bir sınıflama ağacına derceden zabıttır. Bütün bu hailede şahit olunan, tebarüz eden gaileye, gavurlar, “enformasyon” tabirini yakıştırmalarına rağmen gerek o kimseler gerek o kimselerden tercüme mukallidi kimseler enformasyon derken muhtevaya malumat, bilgi, biliş, muhabere mefhumlarını da katıyorlar. Bu büyük bir hata. Hataya devamla daha daha hezeliyeye garkolmaktadırlar. Mesela “enformasyon üretimi” diye telaffuzlar inşad edişleri bu yanlış ıttılaatları yolundandır bi’l-hassa. Yine mesela “enformasyon artışı” bile diyebilmeleri o yolda bir gaflettir.

Enformasyonun üretilmesi muhavereleri yersizdir dedik. Bu tabiri telaffuz edenlerin kafası karışık olmalı. Onları ciddiye alıp dinlediğimiz zaman anlaşılıyor ki kimi yerde enformasyon türeyişinden kimi yerde de üretişin enformativitesinden dem vuruyorlar. Fakat hem çoğunlukla hem yanlış olarak “dijital kütüklerin şişmesini” ve “dijital kütüklerin çoğaltılmasını” kastediyorlar. Oysa bu hallerin ve nesnelerin hiçbiri üretimdir diye takdim edilemez, vasıflandırılamaz. Enformasyon üretimi veya enformasyon artışı beyanı ancak ve ancak “enformasyon meşgalesinin, mesleğinin üretimi olan veya çeşitlenişi olan” şeyi kastile tekellüm edilebilir. Mezkür tabirle muhataplarına naklettikleri meramları yukarıda bildirdiğimiz mürettep fasıllardan bi’n-netice hasıl olan, hadis olan maslahatları işaret ediyorsa eğer bir nebze “eh hadi öyle alalım” diyebiliriz. Fakat bozuk ve cehlile konuşmadır nihayet öylesi. Çünkü o meram enformasyon karnından bir icadı ihtiva ettiği için yerinde ifadeyle tabir edilmelidir. Enformasyon meşgalesini teşkil eden iş ve işlem fasıllarının yukarıda belirttiğimiz sıralamaya iliştirilerek söylenince şu terimlerle söylenmesi gerekirdi:

Yani bu tashihten şunu anlamaları gerek bozuk söz edenlerin; onlar enformasyon üretimi ve artışı beyan ederken inform ve data zabıtlarındaki çoğalmayı kastediyorlar. Ve record producting, regist processing demelidirler esasen. Yok eğer enformasyon iş ve işlemlerindeki çeşitlenmeyi yahut o iş ve işlemlerin sıklıkla yapıldığını kastediyorlarsa informatic expansion, informatic enlargement, informatic reproduction demelidirler.

Peki gerek record gerek informatic niçin çoğalmakta ve çeşitlenmektedir? Cehaletimizden rahatsız olduğumuz ve tenvirden medet umduğumuz için mi! Bilmek, öğrenmek istiyoruz da o sebeple hiçbir şahitliğimizi müphemde, muammada bırakmak istemiyoruz öyle mi? Informatic yetkinliğimiz geniş, şiddetli, müeyyed, yüksek olur ve her bilişi zabtedersek hiçbir muamma kalmaz ve herhangi sezi karşısında ya da meraklanışta zayıf düşmeyiz onun için mi? El-cevap: “bu türden yararı yok denemez lakin informatic application’lara kesafet getiren niyetleniş ve o niyetlenişin müktezaı, müteharrikesi ve muharrikesi kahhar kesretle o dur ki; öngörülebilir yanılgılardan istismar ve tahminlerle yönetimi takviye azimkarlığıdır”.

Maalesef beşeriyet hadislerini, tahrirlerini mükaşefelerini, vesikalarını, evrakını, ihbarlarını, tebliğlerini, isallerini, ilamlarını, ilanlarını tedvinde hal-i hazır başarısını; “yaşadığını kaydetmek” insiyakına tefekkür ve takrir, tasdik namusundan istikamet alan mesuliyet cihazlanmasıdır diye izah edemeyecek haldedir.

Kaza, emraz, cehd, musibet, meserret, serir, sefer, umut, medet, ihbar, beyan, iştigal, emval, efal, infial hallerinin icabına münhasır malumata karşı mesuliyet duyan insan kaydeder ancak. Diğerleri ise sadece ve sadece kayıtlarla zabta geçirilen bi’şeydirler yahut o şeyleri istismar edendirler. Bu istismarcılarınkine kayıt değil tevkif demelidir hoş.

Halinizin icaplarına münhasır malumata karşı mesuliyetiniz, kısadan bir tabirle ıstılahta vazedilen şu isimle bilinir: ilm-i hal-i mükellef. Yani malumat önündeki mesuliyetiniz mükellefiyetinize riayetinizden ve o da (mesela mesleğiniz mesela vazifeniz mesela emanetiniz mesela gayeleriniz mesela fikriniz mesela nesebiniz mesela iskanınız mesela meşveretiniz ilahiri anlayınız ki) hüviyetinizin nice şubesi ile nefsiniz arasındaki “namus”tan anlaşılır, tebarüz eder.