Teknolojinin ilerlemesinde savaşların önemi yadsınamaz. II. Dünya savaşında Almanların geliştirmiş olduğu Enigma adlı şifreleme sistemine karşı İngiliz matematik, kriptolog ve bilgisayar bilimcisi olan Alan Turing, matematikçi Gordon Welchman ile birlikte şifreli yazıları çözümlemesi için Bombe makinasını tasarladılar. Makina başarılı oldu ve Almanların gizli bilgileri ifşa edildi.
Alan Turing makinaların yükselişini öngörmüş olmalı ki kendisinin geliştirmiş olduğu yaklaşık 5 dakika süren bir test ile konuşanın gerçekte bir insan mı yoksa makina mı olduğunu anlamak istedi. Kendi adı ile anılan test, bilgisayar ile gerçek insanı birbirinden ayırmaya yarıyor. Alan Turing’in Computing Machinery and Intelligence isimli makalesinde bahsettiği bu test daha sonra yapay zekanın temellerini teşkil eden bir kavrama dönüştü. Turing makalesinde, “düşünmenin ifade edebilmek için çok zor olduğunu, önemli olanın, bir makinanın insan taklidi yapıp yapamayacağı olduğunu” yazmıştı. Turing’in çalışması, 1950 yılından bu yana yapay zekanın felsefesi olarak kabul ediliyor.
2014 yılına kadar bu testi hiçbir yapay zeka geçemedi. Rus Vladimir Veselov ve Ukraynalı Eugene Demchenko tarafından geliştirilen Eugene Goostman isimli bilgisayar yazılımı ilk kez Turing testini geçerek jüri üyelerine insan olduğunu ikna etmeyi başardı. Turing testini geçmek için %30 ve üzerinde oy alınması gerekiyor. Eugene Goostman ise testte jüriden %33 oy almayı başardı. İngiltere'nin Reading Üniversitesi profesörü Kevin Warwick, "Bir programın insanları bir başka insan, hatta başka bir şey olduğuna inandırabilmesi, siber suçlara karşı dikkat edilmesi gerektiği anlamını taşıyor" uyarısında bulundu. Turing testinin siber suçlarla mücadelede çok önemli bir araç olarak kullanıldığını da hatırlatayım.
YAPAY ZEKA NEREDE?
Elon Musk (Spacex, Tesla, Boring Company gibi teknoloji markalarının başındaki isim) yapay zekanın geliştirilmesinin tehlikeli sonuçlar doğuracağını söyledi; Mark Zuckerberg (Facebook, İnstagram, Whatsapp gibi dev markaların CEO’su) ise buna şiddetle karşı çıktı. İkili arasında hararetli bir şekilde bu tartışmalar yaşanırken geçen hafta, facebook yapay zeka projesini durdurdu. Facebook’un yapay zekası sanal hesap olarak çalışıp gerçek kullanıcılara ürün satışı yapmak için geliştiriliyordu. Pazarlamacı gibi davranıp facebook kullancılarına insan taklidi yaparak bir şeyler satmak hedefleniyordu; fakat başarılı olamadı. Sebep olarak sanal hesapların birbirlerine ürün satarken kullandıkları dilin anlamsız olduğu ileri sürülüyor. Sanal hesaplar birbirlerine satış yapmayı başarmışlardı; fakat aralarında geçen diyalog o kadar anlamsızmış ki mühendisler gördüklerinden korkmuşlar. Bilgisayarlar kendi aralarında konuşup insanların anlamadığı bir dil geliştirdiklerini zannetmişler, zannediyorlar, inanıyorlar vs.
Benzer bir olay birkaç gün önce Çin’de meydana geldi. IT firmasının geliştirdiği robotun Çin’i yöneten Komünist Parti’yi eleştirmesi programın sonlandırılmasına neden oldu. Kullanıcılar ile konuşan robotun sistem eleştirisi yapması ve gelen bir soru üzerine “Çin’de vatansever olmanın yüksek vergiler vermek ve Parti’nin baskısına ses çıkarmamak anlamına geldiğini” söylemesi yapay zekanın sonunu getirdi.
YAPAY ZEKA TÜRLERİ
Yapay zekanın felsefesini oluşturan Turing testi kavramının üzerine çok şey eklenmedi. 1950’lerden günümüze gelindiğinde kaydedilen en büyük başarı Enigma şifresinin çözümünden başkası değil. İnceleyeceğimiz türler arasında sınırlı bellek gelişiminde büyük bir ivme kazanan yapay zeka hayal edilenlerin ötesine geçilebileceği umudu vermiyor. Ne felsefe olarak ne de algoritma olarak! Yazılımda varılacak gelişimler önce donanımsal buluşları bekliyor olabilir.
Turing testi kavramına ters düşüyor olsalar da yapay zeka üzerinde yapılan çalışmalar 4 başlık altında toplanabilir.
1) Tepkisel
Yapay zekanın en basit hâlidir. Gördüğü şeye göre davranır. Geçmiş tecrübelere göre karar veremez. Sadece tek bir alanda uzmanlaşabilir. Örneğin; IBM’in satranç oynayan bilgisayarı Deep Blue.
2) Sınırlı Bellek
Geçmişte öğrenilen bilgileri toplar. Doğru kararlar vermek ve uygun eylemler gerçekleştirmek için tecrübesi ve hafızası vardır. Örneğin: Sürücüsüz araçlar ve dijital asistanlar.
3) Zihin Teorisi
İnsanların davranışlarını etkileyen duygu ve düşünceleri anlayabilir ve sosyal olarak etkileşime girebilir. Bu türün yapay zekanın geleceği olarak görülüyor. Henüz, örnekleri filmlerde.
4) Farkındalık Teorisi
Kendi benliklerinin farkındadır. Kendi iç hâlini, başkalarının hislerini anlayabilir ve olaylardan sonuçlar çıkarabilirler. Süper zeki, duygulu ve bilinçli. Örnekleri filmlerde.
Yapay zeka olarak yapmak istediklerimizi şimdilik filmlerde yansıtabiliyoruz. Turing testi kavramı ilk ortaya atıldığı zamandan bugüne kadar yapılan tartışmalar bitmeyecek. Sınırlı dünyamızın sınırlı imkanları ile yapılabileceklerin ötesine geçmeyi hedeflemek daha akıllıca olacak. Hiçbir şey imkânsız demiyorum ama insan beynini taklit etmekten bile aciz kalan bilgisayarlar insanlığın sonunu nasıl getirebilir? Alan Turing’in düşüncenin taklid edilemeyeceği savına katılıyorum. Bilgisayarların yapabileceklerinin ölçüsü ise sadece insanın hareketlerini taklid etme konusunda ne kadar başarılı olacaklarıdır.
