DİJİTAL MÜFREDAT, ASLINDA DERSLİK BİLGİLEŞİM AJANSIDIR – 1

Dijital mecrada ders yapabilmek nemize ne şeydir, ne işe yarar, nasıl kullanmalıyız? İlköğretim Bilgileşim Ajansı, Ortaöğretim Bilgileşim Ajansı, Yükseköğretim Bilgileşim Ajansı kurulmak raddelerine geldik. Dersler öğrenme ve öğretme ihtiyacımızı karşılamak amaçlarımızın mezicesidir. Dersin tatbikine yakışan mecraın da muhteva ve müracaat imkanları bakımından o meziceyi tam başarmış olması şarttır. Aksi halde eğitim-öğretim kurumlarımızdaki dijitalleşmeye modernetik illeti musallat olmuş demektir. Dersin dijitalleşmesine müteallik muhteva ve müracaat mümkünlerine sahip olmak, birer bilgileşim ajansı kurmayı iktiza eder. Arzedeyim efendim.

Derslik Bilgileşim Ajansı’nın Tanımı: Dersin, öğrencinin ve öğretmenin direk yahut dolaylı ilgisi bulunan ve şehirde, ülkede, dünyada doğmuş olan veya şehri, ülkeyi, dünyayı etkileyen nitelikteki bilgiyi toplayan ve dersin müdavimlerine dağıtan bilgi rafinerisidir.

Derslik Bilgileşim Ajansı’nın Amacı: Bu bilgilenmeye muhatap olan ve olmaya aday bütün gerçek yahut tüzel kişileri;

şeklinde ilk seviye dalları verilmiş sınıflama ağacı disiplinine bağlı olarak şehrin, ülkenin, dünyanın bilgisi rafinerisinden fizibilite, merak, öğrenim, interaktivite, işine entegrasyon amaçları yönünde yararlandırır. 

DİJİTAL MÜFREDAT, ASLINDA DERSLİK BİLGİLEŞİM AJANSIDIR – 2

Derslik Bilgileşim Ajansı’nın Kapsamı:

1) Yol gibi su gibi enerji gibi gaz gibi telefon gibi tam bir alt yapı şebekesi denginde; şehirde, ülkede, dünyada gerçek ve tüzel kişilerin ürün-faaliyet-meslek-amaç kapsamında kamuya açık yapıp-etmelerinden doğan ve sosyal ve beşerî envanterinden ibaret olan bilgilerin veri setleri halinde, ölçülebilir-karşılaştırılabilir, uluslararası standartlarda tanımlı, açık-anlaşılır biçimde; gerek sonradan okumayla/güncellemeye gerek verinin doğduğu ve değiştiği yerden doğduğu ve değiştiği anda zabt etmeye bağlı genişleyen kayıt referansına dayalı, Ülke Adres Standardı ve Coğrafi Bilgi Sınıflaması ve Ülke Sayısal Haritası ile mezcedilmiş; referans destek, projeksiyon, imaj rapor, optimizasyon, plan altlığı hizmetlerini sunar.

BİLGİ (veriseti) ve SORGU (bülten) sunumuna, bir veri ve bilgi rafinerisi altyapısı kullandırarak öğrenciye ve öğretmene kendini bulduran mecra kabiliyetini okula kazandırır.

2) Kamuya Açık Verilerden (bülten, haber, istatistik, kanun, salname, ansiklopedi, roman, şiir, tez, deneme, hikaye, tarih, edebiyat, sanat ve sair yayınlardan) zaman, zemin ve içerik bağlantıları bakımından bütünleştirilmiş şekilde yararlandırır. Bunun; yayınlama periyodundan bağımsız, yayın mecrası yüzölçümü kısıtlarından kurtulmuş, öğrenci ile öğretmenin dikkatini diri, sürekli ve tatminini yüksek tutarak, olagelenin olmuşla bağlantısını kurabilerek, olmuşun olduracakları ihtimallerini keşfedebilerek, hadiselerin hadiselerle çapraz okumasını, üstelik zaman, mekan ve amaç kriterlerini devreye alma muhayyerliğiyle yapabilerek, durumun sayısal gösterime ve semantik ilişkilendirmeye açık ve tansiyonuyla paralel okumasını gösterebilerek, soyut içeriklerin somut karşılıklarını algılayabilerek, her meslek mensubu namzetini ve cemiyette açıkça taşıdığı/taşıyacağı bir sıfatıyla öğrenciyi, öyle ki herhangi özerk veya genel amaca yönelik karar almaktayken güvenilir bir referans medyası edinmesine yarar.

Derslik Bilgileşim Ajansını Öğrenci ve Öğretmen Niçin ve Nasıl Kullanır?: Bilgi Toplumunun okullarının; fertlerinin, kendisi dışından bir anonsu beklemek şartından bağımsız, o toplumda yapılıp-edilen her iş ve olan-biten her hadiseden, ve bağlı malumattan, başka bilgilerle ilgi ve ilişkisinden haberdar olabildiği, o bilgi birikimine bilgisini ekleyebildiği…-ve bu karşılıklı bilgileşmenin sonuçlarından olarak rantabl, rasyonel, prodüktif, optimize, projektif ders yapılan kurumlar olması lazım geldiği için yukarıda özetlediğimiz gibi bir düzenlemeyle kurulmuş, işleyen, zenginleştirilen bir altyapısı olmalıdır. Bu portalde “kamuya açık nitelikteki” kişisel ve kurumsal bilgilerimiz yer almaktadır. Bilgileşme ve bildirişme imkanı olarak kullanılacaktır. “Öğrenmenin” yerine getirilmesi “öğretme kompleksinin” çalıştırılması ve korunması; bütün ülkeyi kapsayan bilgileşmeyi ve bildirişmeyi gerektirdiği için bu portal çok yoğun kullanılacaktır. Bugünden yarına toplum böylesi bir bilgilenme olmaksızın hem maddi varlığını devam ettiremeyeceği ve hem de “kendi yapıp-etmelerinden neşet eden” bilgiye sırt çevirmekle kendini çökerten bir tavır almış olmamak için bu rafineriyi kullanacaktır. Kaldı ki, sırt çevirdiği bilgi dahi kendisinindir.

Bu temelde; bilgi-veri standardı, uluslar arası sınıflamalar (isic ,isco, us97, cofog, copni, vs.), akıllı sayısal harita, nokta, çizgi, alan üzerine geocode edilmiş metadata kalemlerinden mürekkep açılacak veritabanı üzerinden kullanılacaktır. Aradığını bulacağından kesin emin olacak şekilde kullanılacaktır. Çünkü rafineri şehrin, ülkenin, dünyanın… yani yaşadığımız yerin herhangi bir şeyine tesadüf edilmesine dayalı değil, kişiye o bilgiyi kesin bulacağını bilerek aratacak, izletecektir. Yararlanmanın ihtimallerinin ne olduğu belli şekilde kullanılacaktır. Çünkü rafineri… şehrin, ülkenin, dünyanın insanının iş ve meraklarına yönelik çalışmaktadır ve meşguliyetlerde optimize, prodüktif, rantabl davranmaya katkı sağlamaktadır. Ölçüm alma yeteneği edinmiş olarak kullanılacaktır. Çünkü rafineri… şehrin, ülkenin, dünyanın ister zaman ve mekana konkre kalarak ister tamamen serbest ama “halin “bir diğer” halle” çapraz okunabilirliğini sağlamaktadır. Referanstan referansa entegrasyon için herhangi ilave yük altına girilmeksizin kullanılacaktır. Çünkü rafineri… yaşadığımız yer bilgisi ile öğretmenin ve öğrencinin kendi gerçek veya tüzel kişi “arayış, kayıt ve ödev gibi belgelerini” yan yana getirebilmesine olanak sağlamaktadır.

DİJİTAL KİTAPLAR, KİTABIN KİTAPLIĞINI HATIRLATMALI

Çünkü kitap bir fehimandır, eşyadan değil.

Belli bir nesne olarak gözümüzün önüne canlanan kitabı mutlak kitap mevkiine bi’l-farz tayin edeceksek dijitale dönüşüm meselelerinde isabet kaydedemeyiz. Öte yandan… kitap bir gayeden ve o gayeye dahil failelerden ibarettir diye ısrar edeceksek bi’l-hassa, yenideki şeklini ve maddesini görmezden gelmek hatasına düşeriz.

Kezalik… Kur’an-ı Kerim bi’ş-şey kitaptır. Fakat Kur’an’da buyrulan ‘kitap’ o şey değildir. Hal ve keyfiyet böyledir de okuduğumuzun imlaı ve tevkifi hiçbirşey midir? Değil elbet. Kalbe, zihne, zikre intikal eden ve ettirilendir kitap. Tahayyül, tasavvur, teemmül, tefehhüm, tasdik için ve onları câmi lazım bir mecradır kitap.

Ketmedilen değilse yahut güya şerhedilen güya serhedilen değilse bir meram, o, kitaba gelir, mektuba gelir, mektebe gelir, getirilir. Söze gelir, yazıya gelir. Sözle getirilir, yazıyla getirilir. Gelişi ve getirilişi insan yapıp etmesi cümlesinden bir icadetmek ve cihazlamak tecrübesinin mahsulü olan kitabın ‘cins’ değeri vardır. Ve elbette türleri vardır. İcat ve cihazla tahdit edilemeyecek manasında isim olan kelimelerin yani âyâtihî’nin ve celâlihî’nin lemihası, istiaresi değerindeki kitaba hiç girmeyelim burada. Türler… beşeri hitabın cismî yahut latif hafızalara tesbit edilen türleriyle kitaplar; hayli fasıllarda, hassa ve arazlarıyla nice zamandır tecrübe edilegeldi.

Nâkil muhafızların bizatihi kitap olmaklıkları vardır. Hem dilleriyle hem halleriyle, edalarıyla. Sonra tahtaya, taşa, saca, pişmiş toprağa, sütuna ve duvara çekilmişleri vardır kitabın. Pestil edilmiş nebattan askılık yahut seyyar satıhlara işlenmiş ya da dokunmuş bezlere basılmış ve de deriye tabaklanmışları vardır kitabın. Kağıda geçirilmişleri vardır. Şimdi plastiklere tahvil ediliyor çoğunluk. İster boyayla ya da kazınarak ister manyetizmaya tutundurarak. Ve’l-hasılı ve’t-takdirihi maddesi ve şekli sabiteye tabi durmuyor. Niye durmuyor imiş açıklanması lazım elbet. Önce tecilen, kitabın eşya olmamaklığını izah ediyoruz, edelim.

Bir nesle ve nesiller boyu müktesebatından bahisleri zabtedip orada muhafaza etmek ihtiyacı gelir. Bu ihtiyaç dünya durdukça insanoğlunun sabit emellerinden biri kalacaktır ve nice işleriyle icatlarıyla/cihazlarıyla insan o ihtiyaca kendini koşacaktır.

Bir nesle ve nesiller boyu istikbalinden ve halinden bahisleri incelemek ve öğrenmek ve o sayede hale yola koymak ihtiyacı gelir. İnsan teki ve cemi durup devam ettikçe müktesebatı üzerinden aklî intikallerle karşılanacaktır o ihtiyaç.

Ve yine bir nesle, nesillere müktesebatı kullanmak ihtiyacı gelir. Bu ihtiyaç da o müktesebatı ele ve göze ezcümle hassalara arzedilebilir kılmakla karşılanacaktır.

Yani kitap hafızaya aittir, akla aittir, hassalara aittir. Hafızanın fizik alanda gerçeklenmesine dair örnekleri zikrettik az önce. Şimdi hassalara… yani ten’e, göz’e, kulak’a, burun’a, dil’e münhasır ya da müşterek gerçeklenmesine dair örneklere bakalım. Elbette bunlardan en yaygın ve en çok tasarrufa medar olanı göze hitap edenidir. İster harfler ve rakamlarla ister çizgi ve suretlerle meydana çıkarılsın onlar görmek hassamıza uyan mekan-mecra, alet-cihaz, hal ve hareket gerektirdikleri veçhile bizi belli suret ve şartta meşgul ederler. O suret ve şartla kendilerini kullanırız ve o surete, şarta bağlı şeylerle kendilerini kullandırırlar. Bugün adına ekran dediğimiz şeyde gördüğümüz müktesebat, dün, nice değişik mecradan okuğumuz yahut baktığımız şeyler idi. Kulağa gelir müktesebat, dün, göze gider yoldan nakline yarayan şartlara arzedilmez, tatbik edilmezdi. Şimdiki keyfiyette arzedilemezliği ve tatbik edilemezliği kusur sayıyoruz.

Saksısı içinden sergüzeştini de çıkarıp okuyabileceğiniz ve aynı sıra dilerseniz hem koklamanıza hem dokunmanıza amade şekilde size tabiyatını dile gelip arzeden nebatların ansiklopedisini edinmek işten bile değil bugün. Ya da öylesi bir hayvanat ansiklopedisini edinmek… tarihçe, haber, hatırat, iktisadiyat, coğrafya, lügat, meslek, sanat, seyahat kitaplarının bütün hassalarımıza ayrı ayrı veyahut birinden birkaçına hitabetmesi mümkün. Müktesebatın hem muhafazasına hem muhataba taşınmasına aynı anda yarayan cisimleniş ve cihazlanış; münderecatı muhataba birçok vecheden vasıl kılmakta da vasıta oluyor. Bir manzarayı hem saklayabilirsiniz hem dinleyebilirsiniz hem koklayabilirsiniz artık. Hem de dokunabilirsiiz ona. Muttali olmak için onun başka başka ‘gerçeklenmesine’ yarayan eşyalara, artık onları farza yakın izafette mümkün kılan latifet eklenebilinmiştir. Binaenaleyh dün mülaki olmak için ancak ‘essahına’ gitmek lazım gelen hadisat ve cemadat farzı mümkün keyfiyeti haiz kılınmıştır.

Aynî intikal, aklî intikal, arzî intikal. Müktesebatın mevcudu intikal gayesi yoksa yoktur. Ve o intikal üç türdedir. O her bir tür fasılları, hassaları ve arazları muvacehesinde tefrik edilebilir. Kitabın faslı, hassaı, arazı itibariyle ayniyesi ve arziyesi faklılaşan türlerinin aklî intikal gayesinde mezcedilmesi demektir ki, dijital kitap bize, kendisinin bir fehmediş zarfı olduğunu tekrar hatırlatmalıdır.

Diyelim ki bir cümle onun imlaı suretinde karşınızdadır ve lafzedilişine de aynı sıra muttali olmaktasınızdır. O cümlenin ve kelimelerinin lügat karşılığına, deyişlerle sarfına, eşyaya ya da fiile emsal olan resmine veya filmine, muhtelif meslek ve mesaide ıstılahına, sair lisanlarda tercümesine de muttali olmaktasınızdır. Bu aklî intikale yarayışlı her kaynak mecra onu fehmedebilmenize, onunla fikredebilmenize, değişik zikre arzedebilmenize aracılık edeceği için meyledilen mecradırlar. O cümlede ve kelimelerde mündemiç her ne şey var ise zihninizde taayyün edilmeye hazırdır ve nail olmaya azmedersiniz. O halde siz o şeye vakıfsınızdır yani! Fikredişin doğurduğu ve doğduğu tahsil gailesi zaman, mekan ve hareket bakımından şimdicelik, buradalık ve sonuçlandırma tatmininde pek âlâ dereceye sadece ‘akıl melekemizde’ sahiptir çünkü.

Bunu amil bir kitap var mıdır? Evet, dijital kitap tam da budur, bu olmalıdır. Dijital kitap dimağa geliş ve aklediş cereyanını en kuvvetli besleyen, içeriği arzu etmeye lazım duranların hepsinin zîci olan bir kitaptır. Öyle olmalıdır.

Bilgi Toplumuna Dönüşüm ve Okullarımız

Bilgi Toplumu; çalışanlarının, yöneticilerinin ve girişimcilerinin, kendisi dışından bir anonsu beklemek şartından bağımsız, o toplumda yapılıp-edilen her iş ve olan-biten her hadiseden ve bağlı malumattan, başka bilgilerle ilgi ve ilişkisinden haber­dar olabildiği, o bilgi birikimine bilgisini ekleyebildiği, bu karşılıklı bilgileşmenin sonuçlarından olarak rantabl, rasyonel, prodüktif, optimize, projektif karar alıp uygulayabil­en işletmelere ve amme idaresine sahip toplumdur. Bu ilineksel tanımda hemfikir isek o toplumun demek ki, böylesi iş yapmak norm ve form gerekleri, gerçekleri, geçerleri, yerindelik ve yeterlikleri dolayımında insan yetiştiren okullara ihtiyacı vardır.

Öğrencilerini bu fonksiyonları karşılamaya hazır yetiştirecek okullarımızın, elbette hedeflediği mezuniyete denk bir altyapıyı edinmesi gerekir. Yani o hedefi gözetmiş bir müfredatı hazırlamış olmak, o hedefe ulaştıracak bir Bilgi Rafirenisi’ni edinmeyi de kapsamalıdır. Ancak burada şimdi, Bilgi Rafinerisi edinmeyi ikinci bir muhavereye bırakıp, zikrettiğimiz hedefi gözeten müfredatın zenginleştirilmesini konu ediniyoruz.

Bilgi Toplumu tabirinin kavramlaşması süreci, “Gündelik Hayat Bilincinin Temellerini” önümüze çıkarıyor: Buradalık ve Şimdilik. Yani gündelik hayatın gerçekliği. Ne var ki, gündelik hayatın gerçekliği, sadece dolaysız “buradalık”tan ibaret değildir. Biz, işte önümüzde duran “bilgi toplumu dönüşümü gerçeğini”, “burada ve şimdi” olmayan fenomenlerle de açıklayabilmek mecburiyetindeyiz. Yani, hal-i hazır gündelik hayatımızın odağında duran “bilgi toplumu dönüşümümüz” hem uzamsal hem mekansal hem zamansal olarak farklı yakınlıklara ve yakınlık derecelerindeki “tecrübe”lere ışımalıdır.

Bireye, gündelik hayatın kolaylık ve tatmin duyumları açısından dolaysız ulaşılabilir olanlarla yetinmesini dayatamayız. Çünkü, gündelik hayat gerçekliği, dolaysız ulaşılabilir olmayan alanları da içerir. “Buradalık ve şimdilik” yaklaşımı, “bilgilenme” amaçlı pragmatik ilgiyi kapsamaktayken “kullanma” amaçlı pragmatik ilgi sahibinin bilincine hitap eder kılınırsa bilgi toplumu dönüşümümüz sıhhat bulacaktır.

Uzak alanlara ilgi, daha az şiddette ve daha az ivedidir. Ancak milyona yakın yahut birkaç milyon nüfuslu şehrimiz, on milyonlarla ifade ettiğimiz nüfusumuzla ülkemiz ve milyarlara baliğ küresel havzalar sakinlerinin ilgilerini “par excellence” cevaplayabilmeliyiz. Genelde bireyi ve özelimizde bilgi toplumunun bireyini gözlemleyen durumunda iken –bu ana başlık altında– hangi şiddet ve ivedilikte bir ilgili olduğumuzu ölçme gereğini önümüze iş olarak koymamız gerekiyor hem. Çünkü gündelik hayat, gerçekliği, işletmeyi muhatabına, subjektiviteler arası bir dünya, yani başkalarıyla paylaşılan bir dünya olarak sunar.

Birinin “buradalığı”, diğerlerinin “oradalığıdır”. Birinin “şimdiliği” diğerinin önemsemediğidir. Bu bakımdan interaktif, transaktif bilişsellik ve statik bilişsellik “işletme içi ve dışı bilgileşim” potasına getirilmelidir… bir yerde muhataplardan muhataplara, bir yerde şu yerden muhataplara. Ayrıca, “bu yer”in gündelik hayatını zenginleştirmek fonksiyonunu ıskalamamalıyız. Sonra, gündelik hayatın gerçekliğinde “bilgi toplumu problemselliği” gözetilmelidir. Ve yine ilaveten, gündelik hayatın gerçekliğine “ortak gündem” ve “ötekinin gündemi” ilgisi de karışır. Dahası “zamansallık”. Subjektiviteler arasılıkta bir zamansal boyut var: kozmik takvim, sosyal takvim, işletmenin içsel takvimi.

Bilgiye muhtacız; kendi bilgimize… yani vatandaş, birey, meslek erbabı, anne, genç, öğrenci, hoca, vs. sıfatlarımızla yapıp etmelerimizden doğan bilgilere muhtacız. Bunların çok büyük bir kısmı ise kamu kurumlarının veritabanlarına (eskinin ve giderek azalan defterlerine) kaydedilmekte. Bu bilgiyi bir kudret haline getiren ise bilgiyle artık ne yapabilirliğimizde saklı. Bu, bir farkındalığı farkettirme meselesi. Bilgiyi işlemek ameliyesi bütün kadrosuyla artık, “defter tutmak” ve “otomasyon” halesinden çıkmıştır. Müstakil bir “özerk emel” olmaya doğru dönüşmektedir.

Bilgiyi işlemekten murat “yaşadığımız yeri yaşanabilir kılmak için bilgiyi işlemek”tir. Zinhar “kaydetmek için yaşamak” değil. Ve hatta “kayıtlar sayesinde yaşamak” hiç değil. Bilgi toplumu; iletişen ve bilişen insanlardan mürekkep olmakla sınırlı kalmayan bütün yapısal biriciklikler niteliksel biriciklikler sıfat ve zamirleriyle ve toplumsal kütlesiyle BİLGİLEŞEN-BİLDİRİŞEN toplumdur.

Karar alıcı, karar alıcıya destek sunan, karar alıcının ürettiği iş sürecine dahil olan yetişmiş elemanı dünyaya, ülkeye ve özelde de iş kollarına kazandırmayı hedef edinen bir okulun “öğretimi zenginleştirmek” bakımından önemle dikkatini odaklayacağı “Bilgi Toplumu ve Bilgi Toplumunun İşletmeleri” başlığına bağlı kalarak gerek, gerçek ve geçerlik analizini başarmalıyız.

İşletmelerimize yeni bir yetenek kazandırmak gereği altındayız. “Sunulmuş haberlerden, istatistik, araştırma, rapor, liste, dayrektorilerden zaman, zemin ve içerik bağlantıları bütünüyle” öğrenci ve öğretmenlerimizi yararlandırmak yani, a) edinme/dağıtılma periyodundan bağımsızlık, b) veri mecrası kısıtlarından kurtulmuşluk, c) ilginin gerektirdiği dikkati diri, sürekli ve tatminini yüksek tutmak bakımından eksiksiz bir “zihinsel işleyiş” edindirmek lazımdır. Bu sayede, bilgi ve iletişim fonksiyonlarından, hemen üstteki üç başlığa karşılık bulmuş yönetici/çalışan aynı zamanda; a) hadiselerin hadiselerle çapraz okumasını a.1) zaman, mekan ve amaç kriterlerini devreye alma muhayyerliğiyle a.2) olagelenin olmuşla bağlantısını kurabilerek a.3) olmuşun olduracakları ihtimallerini keşfedebilerek b) vaziyet, nabız okuması yaptıran “görüş yeteneği” tablası edinip b.1) soyut içeriklerin somut karşılıklarını algılayabilmelidir ki b.2) her meslek mensubu ve cemiyette taşıdığı bir sıfatıyla b.3) herhangi özerk veya genel amaca yönelik karar almaktayken bu YENİ DERSLERİ referans edinecektir…

Bu amaçla; a) bilgi-veri standardı, b) uluslar arası sınıflamalar (isic ,isco, us97, cofog, copni, vs.), c) akıllı sayısal cihaz ve eşyalar, d) nokta, çizgi, alan üzerine geocode edilmiş metadata kalemlerinden mürekkep Enformasyon ve Referans Bombardımanından;

–bulma (yaşadığımız yerin herhangi bir şeyine tesadüf edilmesi değil, bulunacağını bilerek aratacak, izletecek),

–yararlanma (insanlarımızın iş ve meraklarına yönelik mesailerinde optimize, prodüktif, rantabl davranmalarına katkı sağlatacak)

–ölçüm alma (ister zaman ve mekana konkre kalarak ister tamamen serbest ama “halin “bir diğer”halle” çapraz okunabilirliğine ulaştıracak),

–entegrasyon (portal ilgilisinin bu sayede yaşadığımız yer bilgisi ile kendi gerçek veya tüzel kişi “arayış, kayıt ve belgelerini” yan yana getirebilmesine olanak sağlayacak)

yapabilmesiyle BİLGİ (veriseti) ve SORGU (bülten) sunumuna, bir veri ve bilgi rafinerisi değeri kazandırabilelim. “Yönetimine kendini bulduran mecra özelliğini” nasıl ekleyebileceğini böylece, yüksek öğretim aşamasından evvel, daha henüz “yetişkin” sıfatını taşımıyorken insanımıza sunabilelim.