Enformasyon Rafinerisi
Information Refinery
Enformasyon Vakfı Kurulmasını Mukadder Manzara
Tahsin Yılmaz
Bilgiişlem Uzmanı Ve İşletme Yönetimi Danışmanı
www.enformasyonizm.wordpress.com
Özetçe— Enformasyon dediğimiz hal ve gayelerin konusu olan veri ve bilgi önceden "kaydedilmeye değer midir değil midir diye" bir elemeye tabi tutulur idi. Şimdi her veri ve bilgi kaydedilmeye değerdir hükmü ispat bulmuştur. Önceleri olaylara ve nesnelere karşılık gelen, onları içeren veyahut gerektiren bilgiyi işlerdik. Şimdi amaçlara, olgulara ve biçimlere karşılık gelen, onları içeren ve gerektirenleri de işlemeye başladık.
Ve elbette enformasyon hâlâ sınıflama, derleme, kaydetme, dönüştürme, sunma ve iletme fasıllarıyla sürdürülegelen bir mesai. Lakin artık bu mesai, herhangi işi ve işlemi "kaydettiğimiz sayede yürüyen" kılmaya yarayışlı bir mesaimiz olarak durmuyor. O "bilgiyi işleme" mesaimiz o bilgiyi kullanma amacımız uyarınca dönüşüyor, değişiyor, deviniyor artık. Ve bu dönüştürme, değiştirme, devindirme etkisi tek yönlü de değil. Bilgiyi ve veriyi kullanma amacımızdaki evrimler "bilgiyi işleme" mesaimizi etkilemekte aynı sıra.
Yaşayan ve devinen herşeyi kaydediyoruz. Kaydettiğimiz için yaşatıyoruz, deviniyoruz. Kayıtlarımız sayesinde yaşanıyor ve devindiriyoruz. En önemlisi yaşadığımız ve devindiğimiz için kaydediyoruz. Bu dört mefhumu tek potadan, çoklu iştirakle, sayılamayacak kadar gerçek ve geçerlikle yerinde ve yeterli olarak kaştaracak sistemler/rafineriler kurmak gereği altındayız bilgiişlemciler olarak.
Diyorum ki, bu gereği Türkiye'de bir "enformasyon rafinerisi" maharetiyle somutlaştırabilecek imeceye ihtiyaç vardır.
Enformasyon Rafinerisi kurmaları yolunda zaten hazır ihtiyaç içinde olduklarını hemen tebarüz ettirebileceğimiz kurumlar var ülkemizde. Ve onları harekete geçirmek için "size bir bilişsel referans motoru ve enformatik içerik konnektörü taahhüt ediyoruz" demeniz yeterli. Kuvvetle muhtemel verecekleri müsbet karşılık sonucunda "müşteri finansmanı" edinmek mümkün.
Enformasyon Rafinerisi, bilişsel referansın sinir sistemini haiz olarak iş görebilir ancak. Bunun için de esasen bir sosyal sermaye değerinde sınıflama sunucular kurulmuş ve kamuya açık işletiliyor olması gerekir. Şöyle ki;
- Türleriyle birlikte yer adları, tesis adları, bina adları, kurum adları, alan adları,
- Unvanlar, makamlar,
- Meslek adları,
- Faaliyet türleri,
- Hadise türleri ve özel adları (olgular),
- Vakıa türleri (olaylar),
- Cemadattaki cereyanlar, biçimler-suretler, amaçlar
- Eşya, emtia, cihaz, alet, eser, mahreç, malzeme adları,
- Hizmet türleri ve özel adları,
- İş adları, işlem adları ve amaçlar, sonuçlar
- Fiiller, sıfatlar, zamirler, zarflar, edatlar, bağlaçlar,
- Lafız sigaları (hüküm, haber, emir, şart, ünlem),
- Istılahlar, ekoller, bilimler, sanatlar,
- Canlı türleri, uzuvlar (evre adlarıyla birlikte),
- Zamanlar, vakitler, süreler, devreler, takvimler
- Toplumlar, topluluklar,
- Diller, lisanlar,
- Audyo, vidyo, foto tefrikleri.
Yukarıdaki tafsilata alt dallarıyla sahip sınıflama sunucuları aşağıdaki prensiplerle kurulmalıdır:
- Her zabt, kayd, ahz ve kabz kaleme alındığında o sunuculara ilgisi doğrultusunda inorganik olarak rabt edebilerek kaleme alınmaları imkanı hazır edilecek.
- Muvafakatı alınmış kalem sahibine takdim edilmiş sınıflama sunucusu vasıtasıyla; kaydın bütününe yahut kaydın hiyerarşik alt içeriklerine ulaşılabilme imkanı hazır edilecek.
Bu rafineri kompleksi Enformatik Rafineri Cihazlanmasıdır nihayet. O Nedir peki? En açıklanışı şöyle olur:
Enformatik Rafineri Cihazlanması: Beşeri birikimin ve tabii devinimin bütünü içeren (sonlu durumlar tablosuna dercedilebilir olanlarından oluşturulmuş) Enformatik Referans Kütüklerimize entegre edilmiş dijital varlıkların hepsini birbirine mezceden, birbiriyle konuşuk kılan cihazlanmadır.
Öyle ki; herhangi dijital içeriklerinizden
- oluşturduğunuz (statik: pano, internet sitesi, slayt, film)
- oluşturmakta olduğunuz (dinamik: tv, radyo, pano, seminer)
yayınınızı izlemekte olana, o esnada
- yazılana,
- oynatılana,
- dinletilene,
- gösterilene
münasip, muvafık olduğu bir algoritmayla teşhis edilerek
- reklamı,
- belgeyi,
- yayını,
- eseri,
- etkileşimi,
- mesajı
barındıran başka herhangi dijital kütüğün o anki dinamik güncel kayıtlarından
- ister teksti,
- ister vidyoyu,
- ister audyoyu,
- ister imajı,
- ister aplikasyonu
otomatik olarak
- kah insert on demand
- kah insert by content
- kah arrange en route
yolundan kontrolünüze bağlı olarak sunan cihazlanmadır.
Rafinerinin Temaları şunlardır:
Enformativite, konnektivite, komünitivite, informativity, connectivity communitivity, enformatif, informative, enformatik, informatic, konnektif, connective, komünitif, communitive, bilişsel referans rafinerisi, cognitive reference refinery, enformasyon rafinerisi, information refinery, information, enformasyon, cultural information refinery, kültürel enformasyon rafinerisi, commercial information refinery, ticari enformasyon rafinerisi, industrial information refinery, sınai enformasyon rafinerisi, news information refinery, haber enformasyon rafinerisi, yayıncılık enformasyonu, publishing information, referans kitaplar rafinerisi, reference books refinery, turizm enformasyon rafinerisi, tourism information refinery, kamu veritabanları rafinerisi, public databases refinery, datosfer, datasphere, enformatik reklam konnektörü, informatic advertisement connecting, enformatik içerik konnektörü, informatic content connecting, büyük veri, big data, uzamsal veritabanı, spatial database, hizmetler sektörü enformatikleri, services sector informatics, enformasyon soruşturmaları, information inquiries, dijital kütüphanecilik, dijital yayıncılık, digital librarianship, digital publishing, digital asset management, dijital değer yönetimi, dinamik keşfüzzünun, dynamic kesfuzzunun, bilgileşim ajansı, notification agency, enformatik adliye rafinerisi, enformatik asayiş rafinerisi, enformatik mevzuat rafinerisi, Informatics courthouse refinery, informatics public order refinery, informatics legislation refinery, informatics literature refinement, enformatik literatür rafinerisi, enformatik işgücü rafinerisi, informatics labor force refinement.
Anahtar Kelimeler — bilişsel referans rafinerisi; enformasyon rafinerisi; datosfer; veriküre; dijital değer yönetimi; dinamik keşfüzzünun; bilgileşim ajansı; sınıflama ağacı.
Keywords — Cognitive reference refinement; information refinery; datasphere; digital asset management; dynamic kesfuzzunun; acquaintment agency; classification tree..
I. Bulut Bilişim Değil Enformasyon Rafinerisi, Büyük Veri Değil Bütün Veri
Karmaşık yahut sade, vasat yahut fevka’l-ade, çok adetli yahut birkaç adette muhtelif bilişim cihazlarından tek bir mahalde teşkil edilmiş bir sistemin bütün kaynaklarını/yeteneklerini, o anda faal olan yığın halindeki işlemi her birinin ihtiyacına tam karşılık gelecek şekilde ve hem en tasarruflu hem adil şekilde işletebiliyoruz. Tasarruf ve adalet gereklerine ilaveten şimdi olmak, burada olmak, hazır-nazır olmak insiyaklarına karşı hem mahir hem esnek surette o sisteme başka yerlerdeki sistemleri de ekleyebiliyoruz. Bunu başarabiliyoruz çünkü o cihazlar standart bir tasarımı haiz olmakla beraber zaten standart-tanımlanmış olan iş ve işlemleri yapmaya koşutlu. Bu cihazlanma başarısına hiç de yakışmayan bir müsrifliği sürdürmekteyizdir ama!: Hâlâ dataları birbirleriyle karşılaştırma ve eşleştirme ihtiyaçlarımıza cevap verecek modüler ve prefabrik bir bağlantılandırıcı kurgulamadık bile.
Oysa bu bağlantırıcıyı nasıl geliştireceğimize ve geliştirmeye nereden başlayacağımıza vakıfız, en azından yabancı olmadığımızda hemfikiriz sanıyorum: Uluslararası Sınıflama Sunucuları variddir hal-i hazırda mesela. Her ülkede yürütülen muhtelif iş, meslek, olay kayıt ve zabıtlarını kimi örnekte üç indisli kimi örnekte dört indisli hiyerarşik dallanmayla kah alfabetik kah alfasayısal kah sayısal kodlara atadık. ISIC, ISCO, CORIN, NACE vb. sınıflama sunucuları var yüzlerce ülkenin otoriteleri tarafından kabul ve tatbik edilmekte olan.
Bu tecrübeyi ikmal etmeye çalışmaktansa münferit ve müstakil platformlar geliştirmeye devam etmek akıllıca değil esasen. GIS ve SPATIAL DATABASE örtüşmesi mesela. Yine mesela SE ve SPATIAL DATABASE örtüşmesi.
Bir sayısal harita portalinde barındırılan dataların temeli çizgi, nokta, alan verilerinden ibaret. Bu temel üzerine tabelalar, unvanlar, tarifeler, hadiseler, tasvirler ayrıyeten ilintilendirilmektedir. Bu yüzden “falanca mahalde hangi unvanı taşıyan insanlar tarafından hangi iktisadi faaliyet yapılmakta ve hangi ürün/hizmet üretilmekte” olduğuna bakabilemiyoruz mesela.
Hakeza bir internet arama motoru portali bize aratmamızın sonucunu verebilmek için bütün web içeriklerini dolaşıp (yahut daha önce kaydettiği web içeriklerinden yaptığı ayıklama veritabanını okuyup) aratmamıza karşılık geleni (o da ancak metin ve rakam olmak kaydıyla) içeren web adreslerinin listesini üretiyor. Başarılı kılınamayacağı baştan belli birtakım süzgeçler için fevka’l-ade dolambaçlı ve verimsiz yolları açmak zorunluğu önünde müsriflik yapılıyor lakin.
Her sistem ve portal ve platform kendi sınıflama sunucusuna ilintili “şeyler” kataloğu oluşturmak yükümlülüğü duyarak o yükü taşımaya zorlanıyor münferiden.
Örnekleri saymakla bitirmek mümkün değil. Bir gayya kuyusu doldurmak istemiyorsak girişmeyelim saya saya bitirmeye. Ama meselenin anonim ve jenerik girişimlerle sınırlı olmadığını işaret edelim: Ülke sathına yayılmış olarak işleyeni yahut sadece bir dar çevreye yönelik işleyeni de olsa müşterisine/mükellefine hizmet yahut ürün arzeden herhangi kuruluş, kendi ürettiği datalarına bile tam vaziyet edebilemiyor.
Ezcümle, herhangi konseptteki datacenterın ihtiva ettiği her türden datanın zabtı bir “kamu malı sınıflama ağacı”na dercedilerek kayda geçilmelidir. Bu sayede “bulut bilişim”, “enformasyon rafinerisi”ne inkılap ettirilebilerek o datanın her kim ise muhatabı “büyük veri” ile değil “bütün veri” ile çalışabilmek imkanına sahip kılınmalıdır.
II. Sınıflama Ağacı
Kayıt, veriyi ait olduğu iş alanının "sınıflama ağacı"na dercetmektir.
Bir iş ve işlem alanına dahil olan verileri kaştarabilmek demek; mütemadiyen güncellenen "sınıflama sunucusu"na tertiben zabtedilmiş kayıtların diğer iş yahut işlem alanından bir kayda "ilişik kılınması" demektir.
Sınıflama ağacı tatbikatıyla işletilebilir birkaç örnek mecra:
A. Kültürel Enformasyon Rafinerisi
Bugüne kadar yaşanmışların kayda geçirilmesi yetmez. Eserlerimizi diğer eserlerimizle, kayıtlarımızı diğer kayıtlarımızla gündelik hayat güncelliğinde entegre/konuşuk kılacağız.
Kültür Bakanı Nabi Avcı: "Bu ülkenin taşını, toprağını, arkeolojisini, topoğrafyasını, jeolojisini, havasını, suyunu, insanını, adetlerini, göreneklerini, bilimini, tarihini, edebiyatını... bilmek zorundayız". [Şubat 2017, İstanbul Aydın Üniversitesi, Ahmet Yesevi Sempozyumu]
Yaşadığımız için kaydedeceğiz. Herşeyimizi kaydedeceğiz. Her an her yerde hep hazır şekil ve şartlarda yararlanabilmek için kaydedeceğiz.
Bildiğimiz, öğrendiğimiz anda kayda geçireceğiz. Yaparken ve bitirdiğimiz esnada kayda geçireceğiz. Anlattığımız, yayımladığımız anda kayda geçireceğiz.
Kültür Bakanlığı ne yapar, niçin yapar, nasıl yapar?
Kültür yapar ve turizm yapar bir tüzel kişilik midir bakanlığımız! Adında kültür ve turizm ibareleri var. Lakin ne kültür ne de turizm yapmaktır orada görülen işler. Bakanlığımız o işlerin içinde olanların veyahut işleri o tabirlere muvafık sonuçlara baliğ olanların gailelerine dair maslahatı deruhte eder. Ve o işlerin müktesebatına, envanterine vaziyet eder.
Dolayısıyla bakanlığımız bütün kültürel ve turistik enformatiklere tetabuk eden bir veri standardını haiz arama-tarama-müracaat mecraı yaratıp yaşatan bir tüzel kişilik olmalıdır.
Yaşadığımız Yerde Dün Olup Kalmış, Şimdi Olup Biten, Hep Hazır Duran enformasyonla ilgilenenlere;
o enformasyonu onların amacı, hatırası, işleyişi saikıyla kendilerine münhasır şekilde not etmelerini, mimlemelerini sağlayan tüzel kişilik olmalıdır.
Yani bir kültürel enformasyon rafinerisi inşa etmeliyiz.
Yani o rafineri için birçok datacenter kuracağız.
Yani o datacenterlarda "beşeri devinim sınıflama sunucusu" açacağız.
Yani o datacenterlardan "enformatik konnektör sistemi" dağıtacağız.
Yani o datacenterlarda "enformatik entegrasyon sistemi" işlettireceğiz.
Yani o datacenterlarda "enformatik interaktivite potaları" bulunduracağız.
Yani o datacenterlarda "vektörel, düzlemsel, kürevi veri çözümleme araçları" kullandıracağız.
B. Kamu Denetçiliği ve Yasama
Kamu Denetçilerimiz ve vekillerimiz işbu emniyeti mucip cihazlanmayla, idare muvacehesinden doğan her tür malumatı kaştarabilmek kaabiliyetini daima yüksek seviyede tutmak azmiyle ikmal edilmek zaruretini daima ihtiyaç hissedecektir. Her gün yenisi hasıl edilen karar, ihbar, hüküm, şart, ünlem beyanlarıyla büyük bir yığın halinde mütemadiyen genişleyen o malumatın kaydedilmesi, sınıflandırılması, alakalar inşad edilmesi, dönüştürülmesi, takdim edilmesi ve iletilmesi için temin edilen başat bilişim cihazlanması, aynı zamanda denetçilerimizin ve vekillerimizin o malumattan istifade etme başarısını da yükseltmelidir.
Kamusal mahal ve mekanları, kadro ve unvanları, hizmet ve görev tanımları, mevzuat talikatı, mesul yahut amil memuranı tafsilatında amme idaresinin röntgeni, rafine şekilde denetçinin tarassutuna ve tetkikatına müsait bir şekilde elinin her an ulaşabileceği bir sistemde hazır edilmelidir.
Denetçilerimizin de milletvekillerimizin de fikredişine, zikredişine, zekiyesine, fehmiyesine ve akledişine tam cevap verecek bir cihazlanması olacak ki izafi, zihni, takriri ve sezgisel çabaları vukuf ile neticelenebilsin. O çabaları tamamlayan, destekleyen, düzelten, tedahül açıklarını kapatan kuvvetler kazandıran bir bilişsel referans rafinerisini teslim edelim ki denetçilerimize ve yasa koyucularımıza o kuvvetleri birer indi meleke edinmek kaygısına mağlup düşmesinler.
Mevcut bilişim sistemi;
– sonuçlar, olgular, şahıslar, müesseseler, nesneler, mahaller, makamlar, mecralar, mekanlar, konular, meseleler, ilişkiler, amaçlar, faaliyetler, hareketler evrenine
– kanunlar, kararlar, denetimler, araştırmalar, soruşturmalar, muhakeme zabıtları, müzakere zabıtları, dilekçeler, talepler, teklifler, içtihat ve tavsiye ahengini maharetle katıştırılabilen bir bilişsel referans rafinerisi haline
inkılap ettirilmelidir.
Kamu Denetçiliği ve Kamu Vekaleti bilişim sistemlerimizi ancak böylesi bir şart ve menahiç sayesinde hem muhtemel hem mukadder ama kesinlikle nihayetsiz keyfiyetleri hem içeren hem kendine çeken akli ve zihni teçhizata dönüştürebilir ve yükseltebiliriz. Bu kurumlarımızda cari ve vaki bilgiyi işleme meşgalelerine bu iş tutuşla girişildiğinde (herhangi öncelik yahut müstakillik derecelendirmesine talik edilmeksizin) aşağıdaki neticeler alınacaktır.
1) Kanun ve kararnamelerin ve harici irade beyanlarının birbirlerine mutabakatını, iltizamını, tazammununu teşrih ve tahkike yarayışlı bir enformatik sistem,
2) Amme idaresinin muhtemel yahut mukadder herhangi denetim iş ve işlemlerine konu olması (mesela OHAL kapsamları) halinde yarayışlı olmak üzere “idarede mevzuat çatışmalarını ve sabık tasarruf ihlallerini” kovuşturan enformatik sistem,
3) Mesela dilekçe kabul çalışmalarına da yarayışlı olmak üzere amme idaresi envanteri sistemi (her veritabanıyla ilişkiselliğe hazır sınıflandırılmış ve kataloglanmış binalar, adresler, faaliyetler, makamlar, unvanlar, tasarruf türleri, vazifeler, vazifeliler… uzayı -zaciyesi-),
4) Mesela “Hadiseleriyle, Vakıalarıyla, İhtilaflarıyla, İhlalleriyle Falanca Sene Yayını” gibi yahut başka temaları ele alan yayınlar üretmeye ve sorgu ekranları çoğaltmaya yarayışlı olmak üzere Kronolojik ve Coğrafik Türkiye VAKIALAR Envanteri,
5) İçerik çözümlemesi indeksleri “sonlu durumlar tablosu” yaklaşımıyla kurgulanmış olmak üzere Denetçiliğin ve Meclis'inTakrir Zabıtları’nı teşrih etmeye ve körlükten asan taramaya yarayışlı enformatik sistem,
6) Kronolojik ve Coğrafik ve Tematik ve Alarmlı olmak üzere sosyal medya etkileşimleri içinden Mağduriyet Halleri ölçümlerine, analizlerine ve hatta sosyal medya içeriklerinden yayın üretilmesine yarayışlı olmak üzere Sosyal Medya Monitöring sistemi.
7) Yasamanın, Yürütmenin ve Yargının halktan aldığı iradeyi nasıl tasarruf ettiğinin tekmilini, muhtasardan teferruata ve akıllı sayısal harita üzerinde sınırsız indekslerle çözümlenmiş olarak halka arzetmeye yarayışlı Vekilden Asile Tekmil enformatik sistemi.
C. Dinamik Keşfü’z-zünun
Bugün maalesef bir kitabın yahut bir külliyatın veyahut bir olay-faaliyet münderecatının külçe bütün halde okunabilinmesi fırsatı insanlara her an mümkün zarfında sunulmuş gibiyse de esasen “her an mümkün zarfı” somut bir meydana, somut bir hizmete, somut bir sisteme, somut bir mecraa kavuşturulmuş değildir. Bu eksik “dinamik keşfü’z-zünun merkezi” sayesinde kapatılabilecektir.
Takdimi: Türkiye’de, bir yıl içinde, Kültür Bakanlığı’na tescilli 50 bin adet kadar eser yayınlanıyor. Bunun çok büyük kısmı kitaptır. Peşisırayı da dergi işgal etmektedir. Latin alfabesinde tahrire geçtiğimiz günden bu yana milyonlarca eser yayınlandı. Bu milyonlarca adet eserin ve bu envantere katılacak her bir yenisinin “içerik çözümlemesi” yapılıp bu mesaiden hasıl olacak çok derin ve geniş fihristin her bir kelimesi sayesinde, o kelimeyi zikreden-içeren eserleri birbirleriyle irtibatlandırarak dinamik, interaktif, canlı, sinerjik bir yeni dijital keşfü’z-zünun olarak, bir yeni “Türkiye Şahsiyeti – Türkçe Şahsiyeti” vücuda getirilecektir.
Gayesi: Türkçe’de yayımlanmış bütün kitapların içeriğindeki yer-yol, tarih, olay, kavram, şahıs, ekol, kurum, bina, eser, coğrafi birim, alet-edevat, iş, cihaz, meslek, unvan, faaliyet, eşya, mahsul ad ve kelimeleri çözümlenecektir.
Hedefi: Kitaplardan çözümlenmiş ad ve kelimeler sınıflandırılıp bir fihrist kütüğü oluşturulacaktır. Bu kütükte tescil edilmiş kelimeler üzerinden, o kelimeleri ihtiva eden kitaplar birbirleriyle dijital mecralarda irtibatlı olarak okunur kılınacaktır.
Meselesi: Yer odaklı, tarih odaklı, kavram odaklı, olay odaklı… şahıs, kurum, eser, iş, alet, faaliyet ilahiri mezkür diğer kelime odaklı bakıştan eserler yelpazesine ve oradan eserlere paragraf seviyesinde bile muttali olabilerek “dinamik ilgi”ye imkan veren bir “okuma mecraı” yaratılıp, Türkçe Okur’un tahsiline ve istifadesine bir enginlik kazandırılmasıdır.
Ehemmiyeti: Akademik zaviyeden meslek erbabı zaviyesine ve oradan talebe ve muallim ve dahi zevk-i selim zaviyesine değin bugünün “okur”unu, “rafine erişim ve tatmin” imkanına; (“tesadüfen bulma, öğrenme” alanından alıp “bulacağından, ulaşacağından emin olarak tarayıp, öğrenme” alanına) çıkarmaktır.
Kıymeti: Bugün maalesef bir kitabın yahut bir külliyatın veyahut bir olay-faaliyet münderecatının külçe bütün halde okunabilinmesi fırsatı insanlara her an mümkün zarfında sunulmuş gibiyse de esasen “her an mümkün zarfı” somut bir meydana, somut bir hizmete, somut bir sisteme, somut bir mecraa kavuşturulmuş değildir. Bu eksik “dinamik keşfü’z-zünun merkezi” sayesinde kapatılabilecektir.
Seriri: Fihrist kalemlerine nitelik atama algoritması oluşturulacaktır. Dijital-optik tarama materyalleri kullanılacaktır. Uluslararası sınıflama (ürün, faaliyet, meslek, amaç vd.) standartları kullanılacaktır. Bir müstakil yazılım sistemi inşa edilecektir. Bir kamusal veritabanı sunucu inşa edilecektir.
İmkanları: Sözlükleri, meslek almanakları, atlaslar, ansiklopediler.
Müessiriyeti: Türkçe’nin geçmişten günümüze sergüzeşti teşrih edilebilecektir. Türkçe’nin bütünleştirici etkisi ispat edilecektir. Akademik ve mesleki ve idari istikbalde gayretli olanlar karine, delil, burhan, örnek, emsal edinme sıkıntılarından kurtulacaktır.
Mahsulleri: Bir internet portali ortaya çıkacaktır. Nihayetsiz bir “infografik” ve “data mapping” ve “veriküresi” rahmi yaratılmış olunacaktır. Kişiler, kurumlar ve makamlar amaçlanma, karar alma ve (faaliyetlerinde “entegre ve etkileşimli”) bir tashih sistemi kullanabileceklerdir.
D. Enformatikler ve iş
DUR, HELE Bİ' İŞİNLE KONUŞ... İŞİNİ KONUŞTUR derler mi adama? Peşi peşi sıra şu soruları sormalıdır…
Ne yapıyorsun? Niçin yapıyorsun? Nasıl yapıyorsun? Dur. Bu sorulara cevap vermeye geçme ama hemen. İşinle konuştun mu! En son ne zaman konuştun! O işin gereği ne? Gerçek bir iş mi o, gerçekten bir iş midir yaptığın? Geçerli bir iş olduğu nelere dayanıyor o işin? Gerekten gerçeğe ve ayrıca gerekten geçerliğe inkitali açıklayan cevaplarını sınayabilir misin, yani gerek – gerçek – geçerli ilhadın tutarlıysa bile o tutarlığı; gerçeklerinin içindeki gerekleri ve ayrıca geçerlerinin içindeki gerekleri teşhis edip de o teşhislerini, ilk gerekler manzumene ekleyerek tesbit edebiliyor musun? Ee, daha daha ne haberler veriyor işinle konuşman? Yani demem o ki, bu noktaya kadar sen konuştun. İşi konuştur bakalım şimdi. Bu işi yapmalıyım dedin. Şöyle şöyle bir iş yapmalıyım dedin. Yaptığım iş şöyledir böyledir dedin. Dedin dedin ama, işinle konuşman işinle konuşukluğa geçmek ihtiyacını aşikar ettiriyor mu? O iş, yerindelik şartlarım şunlardır ve de şunlardır diyordu zaten hep. Hiç işitiyor muymuşsun ayan oldu mu? O iş, yeterlik – yetmezlik terazim şunlardır ve de şunlardır göstermeye başladı mı, hiç görüyor muymuşsun tebarüz etti mi?
Sorular bitti: Tam da bu noktada bir altyapıdan bahsedebilinemez şekilde; iş yerine telaşelerle meşgul olduğumuz gerçeği önümüze çıkıyor. O altyapı nedir? Müteşebbisin, politikacının, bürokratın, iştigal erbabının “kıymet yaratmakta ve yaşatmakta başta gelen” nedir sorusuna mukabil bir şey ifade edecek olan iradeye yön verici bilginin hem sıhhatini ve kullanılabilirliğini hem o dört sıfatı taşıyan zevatın kurumlarının ortak dili konuşabilirliklerini sağlayan bir altyapıdan bahsedebiliriz ancak: Kişi terbiyesinden tutun da sosyal tesisata, tertibata ve teçhizata varana kadar genişleyen bir altyapıdan…
Kararların konusu, kişiyi, o karara dair işinin bütününe nüfuz ettiren 3G2Y (gerek, gerçek, geçer, yerinde, yeterli) soruşturmasından, konuşukluğundan doğan cevaplara dokundurmaktadır, dokundurmalıdır. Kararın ve hükmün tayininde yani işin başında, seririnde, seyrinde ve sonunda olmak üzere dört safhada “hangi ölçüye göre” muayenesine kriter sunan bir “usül cihazlanmasını” yadsımaması, küçümsememesi lazım en evvel şiddette Türkiye’nin.
Böyle gelmiş öyle gider, e bi’ şekilde yürür, benimle gelir benimle gider kanıksaması işledi şimdiye kadar ama hiçbir iş yürümedi, çünkü nice zaman iş işlenmedi Türkiye’de. Türkiye’de işleyen şey nice zaman bir iş değildi. Rejim ve ritim ne olursa olsun işini yaparken daima;
1) o esnada lazım olan bilgi
2) ve o bilgiden dolayı hesaba katılması doğan bilgi
3) ve işin doğurduğu bilgi
4) ve başka işlerden doğan bilgiyle bağlantı bilgisi
olmak üzere bütün zihin ve amel rejiminde-ritminde içkin aynı/kadim teemmül ve aynı/kadim zarf vardır sorumlusunun önünde. Ki, bilgiyi işleyen ve işi bilgiyle işleyen sistemler işbu haileyi ve gaileyi haiz olmalıdır. Aksi halde extreme ya da limited meşguliyette ısrarcılık sürer ama işler durur, ölür.
Bu sözler, ne iş yapılacağı ve ne kadar kıymet yaratılacağına odaklı takip ediliyor/edilecektir ister istemez. Ama sırf kazanımların ve iştigalin değil, kaybın ölçümü de konuya dahildir. Yani amaçların, olayların, sonuçların, nesnelerin tasrihi, bu bakımdan da, önyargılı bakışa bile “nesnelliği” kullandıracak denli velüttür. Tasrih bu gücünü de “tashih edici”yi buldurma kabiliyetinden almaktadır. Aksi halde icracı “ben yaptım oldu” deyici olup çıkabiliyorsa, “ne kaybım olacaktı ki canım” diyebilmek şansına dayandığı içindir o. İzahı… alternatif planların birbirlerine izahtan kaçmalarına gerek bırakmayacak kadar izahı hazırlayıcı gücü ile sarih bilgileşme; hedeflerin, mesela iktisadi ve sosyal nitelik farklarından dolayı hedeflerin farklılığını, teğetlerini, kesişmelerini, uyuşmazlığını netleştirir. Bu bakış açısına muttali olana ancak “külfet” de “feda” da ayan olur, tebellür eder.
Yani... mesela e-Ticaret aslında "internet of marketing" demek olur. e-ticaret, pazarın enformativitesinin, konnektivitesinin, komünitivitesinin büsbütün dijitalize edilmesidir.