Karmaşık yahut sade, vasat yahut fevka’l-ade, çok adetli
yahut birkaç adette muhtelif bilişim cihazlarından tek bir
mahalde teşkil edilmiş bir sistemin bütün
kaynaklarını/yeteneklerini, o anda faal olan yığın halindeki
işlemi her birinin ihtiyacına tam karşılık gelecek şekilde ve hem
en tasarruflu hem adil şekilde işletebiliyoruz. Tasarruf ve adalet
gereklerine ilaveten şimdi olmak, burada olmak, hazır-nazır
olmak insiyaklarına karşı hem mahir hem esnek surette o
sisteme başka yerlerdeki sistemleri de ekleyebiliyoruz. Bunu
başarabiliyoruz çünkü o cihazlar standart bir tasarımı haiz
olmakla beraber zaten standart-tanımlanmış olan iş ve işlemleri
yapmaya koşutlu. Bu cihazlanma başarısına hiç de yakışmayan
bir müsrifliği sürdürmekteyizdir ama!: Hâlâ dataları birbirleriyle
karşılaştırma ve eşleştirme ihtiyaçlarımıza cevap verecek
modüler ve prefabrik bir bağlantılandırıcı kurgulamadık bile.
Oysa bu bağlandırıcıyı nasıl geliştireceğimize ve
geliştirmeye nereden başlayacağımıza vakıfız, en azından
yabancı olmadığımızda hemfikiriz sanıyorum: Uluslararası
Sınıflama Sunucuları variddir hal-i hazırda mesela. Her ülkede
yürütülen muhtelif iş, meslek, olay kayıt ve zabıtlarını kimi
örnekte üç indisli kimi örnekte dört indisli hiyerarşik
dallanmayla kah alfabetik kah alfasayısal kah sayısal kodlara
atadık. ISIC, ISCO, CORIN, NACE vb. sınıflama sunucuları var
yüzlerce ülkenin otoriteleri tarafından kabul ve tatbik edilmekte
olan.
Bu tecrübeyi ikmal etmeye çalışmaktansa münferit ve
müstakil platformlar geliştirmeye devam etmek akıllıca değil
esasen. GIS (geografic information system) ve SPATIAL DATABASE
örtüşmesi mesela. Yine mesela SE (search engine) ve
SPATIAL DATABASE örtüşmesi.
Bir sayısal harita portalinde barındırılan dataların temeli
çizgi, nokta, alan verilerinden ibaret. Bu temel üzerine tabelalar,
unvanlar, tarifeler, hadiseler, tasvirler ayrıyeten
ilintilendirilmektedir. Bu yüzden “falanca mahalde hangi unvanı
taşıyan insanlar tarafından hangi iktisadi faaliyet yapılmakta ve
hangi ürün/hizmet üretilmekte” olduğuna bakabilemiyoruz
mesela.
Hakeza bir internet arama motoru portali bize aratmamızın
sonucunu verebilmek için bütün web içeriklerini dolaşıp (yahut
daha önce kaydettiği web içeriklerinden yaptığı ayıklama
veritabanını okuyup) aratmamıza karşılık geleni (o da ancak
metin ve rakam olmak kaydıyla) içeren web adreslerinin listesini
üretiyor. Başarılı kılınamayacağı baştan belli birtakım süzgeçler
için fevka’l-ade dolambaçlı ve verimsiz yolları açmak zorunluğu
önünde müsriflik yapılıyor lakin.
Her sistem ve portal ve platform kendi sınıflama sunucusuna
ilintili “şeyler” kataloğu oluşturmak yükümlülüğü duyarak o
yükü taşımaya zorlanıyor münferiden.
Örnekleri saymakla bitirmek mümkün değil. Bir gayya
kuyusu doldurmak istemiyorsak girişmeyelim saya saya
bitirmeye. Ama meselenin anonim ve jenerik girişimlerle sınırlı
olmadığını işaret edelim: Ülke sathına yayılmış olarak işleyeni
yahut sadece bir dar çevreye yönelik işleyeni de olsa
müşterisine/mükellefine hizmet yahut ürün arzeden herhangi
kuruluş, kendi ürettiği datalarına bile tam vaziyet edebilemiyor.
Ezcümle, herhangi konseptteki datacenterın ihtiva ettiği her
türden datanın zabtı bir “kamu malı sınıflama ağacı”na
dercedilerek kayda geçilmelidir. Bu sayede “bulut bilişim”,
“enformasyon rafinerisi”ne inkılap ettirilebilerek o datanın her
kim ise muhatabı “büyük veri” ile değil “bütün veri” ile
çalışabilmek imkanına sahip kılınmalıdır.
Zira;
- Kayıt, veriyi ait olduğu iş alanının "sınıflama ağacı"na
dercetmektir.
- Bir iş ve işlem alanına dahil olan verileri kaştarabilmek
demek; mütemadiyen güncellenen "sınıflama sunucusu"na
tertiben zabtedilmiş kayıtların diğer iş yahut işlem alanından bir
kayda "ilişik kılınması" demektir.
Enformasyon Rafinerisi Gündeminin Özeti
Enformasyon dediğimiz hal ve gayelerin konusu olan
veri ve bilgi önceden "kaydedilmeye değer midir değil midir diye"
bir elemeye tabi tutulur idi. Şimdi her veri ve bilgi kaydedilmeye
değerdir hükmü ispat bulmuştur. Önceleri olaylara ve nesnelere
karşılık gelen, onları içeren veyahut gerektiren bilgiyi işlerdik.
Şimdi amaçlara, olgulara ve biçimlere karşılık gelen, onları içeren
ve gerektirenleri de işlemeye başladık.
Ve elbette enformasyon hâlâ sınıflama, derleme, kaydetme,
dönüştürme, sunma ve iletme fasıllarıyla sürdürülegelen bir
mesai. Lakin artık bu mesai, herhangi işi ve işlemi "kaydettiğimiz
sayede yürüyen" kılmaya yarayışlı bir mesaimiz olarak
durmuyor. O "bilgiyi işleme" mesaimiz o bilgiyi kullanma
amacımız uyarınca dönüşüyor, değişiyor, deviniyor artık. Ve bu
dönüştürme, değiştirme, devindirme etkisi tek yönlü de değil.
Bilgiyi ve veriyi kullanma amacımızdaki evrimler "bilgiyi işleme"
mesaimizi etkilemekte aynı sıra.
Yaşayan ve devinen herşeyi kaydediyoruz. Kaydettiğimiz için
yaşatıyoruz, deviniyoruz. Kayıtlarımız sayesinde yaşanıyor ve
devindiriyoruz. En önemlisi yaşadığımız ve devindiğimiz için
kaydediyoruz. Bu dört mefhumu tek potadan, çoklu iştirakle,
sayılamayacak kadar gerçek ve geçerlikle yerinde ve yeterli olarak
kaştaracak sistemler/rafineriler kurmak gereği altındayız
bilgiişlemciler olarak.
Diyorum ki, bu gereği Türkiye'de bir "enformasyon
rafinerisi" maharetiyle somutlaştırabilecek imeceye ihtiyaç
vardır.
Enformasyon Rafinerisi kurmaları yolunda zaten hazır ihtiyaç
içinde olduklarını hemen tebarüz ettirebileceğimiz kurumlar var
ülkemizde. Ve onları harekete geçirmek için "size bir bilişsel
referans motoru ve enformatik içerik konnektörü taahhüt
ediyoruz" demeniz yeterli. Kuvvetle muhtemel verecekleri müsbet
karşılık sonucunda "müşteri finansmanı" edinmek mümkün.
Enformasyon Rafinerisi, bilişsel referansın sinir sistemini haiz
olarak iş görebilir ancak. Bunun için de esasen bir sosyal sermaye
değerinde sınıflama sunucular kurulmuş ve kamuya açık
işletiliyor olması gerekir. Şöyle ki;
- Türleriyle birlikte yer adları, tesis adları, bina adları, kurum
adları, alan adları,
- Unvanlar, makamlar,
- Meslek adları,
- Faaliyet türleri,
- Hadise türleri ve özel adları (olgular),
- Vakıa türleri (olaylar),
- Cemadattaki cereyanlar, biçimler-suretler, amaçlar
- Eşya, emtia, cihaz, alet, eser, mahreç, malzeme adları,
- Hizmet türleri ve özel adları,
- İş adları, işlem adları ve amaçlar, sonuçlar
- Fiiller, sıfatlar, zamirler, zarflar, edatlar, bağlaçlar,
- Lafız sigaları (hüküm, haber, emir, şart, ünlem),
- Istılahlar, ekoller, bilimler, sanatlar,
- Canlı türleri, uzuvlar (evre adlarıyla birlikte),
- Zamanlar, vakitler, süreler, devreler, takvimler
- Toplumlar, topluluklar,
- Diller, lisanlar,
- Audyo, vidyo, foto tefrikleri.
Yukarıdaki tafsilata alt dallarıyla sahip sınıflama sunucuları
aşağıdaki prensiplerle kurulmalıdır:
- Her zabt, kayd, ahz ve kabz kaleme alındığında o sunuculara
ilgisi doğrultusunda inorganik olarak rabt edebilerek kaleme
alınmaları imkanı hazır edilecek.
- Muvafakatı alınmış kalem sahibine takdim edilmiş sınıflama
sunucusu vasıtasıyla; kaydın bütününe yahut kaydın hiyerarşik
alt içeriklerine ulaşılabilme imkanı hazır edilecek.
Bu rafineri kompleksi Enformatik Rafineri Cihazlanmasıdır
nihayet. O Nedir peki? En açıklanışı şöyle olur:
Enformatik Rafineri Cihazlanması: Beşeri birikimin ve tabii
devinimin bütünü içeren (sonlu durumlar tablosuna dercedilebilir
olanlarından oluşturulmuş) Enformatik Referans Kütüklerimize
entegre edilmiş dijital varlıkların hepsini birbirine mezceden,
birbiriyle konuşuk kılan cihazlanmadır.
Öyle ki; herhangi dijital içeriklerinizden
- oluşturduğunuz (statik: pano, internet sitesi, slayt, film)
- oluşturmakta olduğunuz (dinamik: tv, radyo, pano, seminer)
yayınınızı izlemekte olana, o esnada
- yazılana,
- oynatılana,
- dinletilene,
- gösterilene
münasip, muvafık olduğu bir algoritmayla teşhis edilerek
- reklamı,
- belgeyi,
- yayını,
- eseri,
- etkileşimi,
- mesajı
barındıran başka herhangi dijital kütüğün o anki dinamik
güncel kayıtlarından
- ister teksti,
- ister vidyoyu,
- ister audyoyu,
- ister imajı,
- ister aplikasyonu
otomatik olarak
- kah insert on demand
- kah insert by content
- kah arrange en route
yolundan kontrolünüze bağlı olarak sunan cihazlanmadır.
Rafinerinin Temaları şunlardır:
Enformativite, konnektivite, komünitivite, informativity,
connectivity communitivity, enformatif, informative, enformatik,
informatic, konnektif, connective, komünitif, communitive, bilişsel
referans rafinerisi, cognitive reference refinery, enformasyon
rafinerisi, information refinery, information, enformasyon,
cultural information refinery, kültürel enformasyon rafinerisi,
commercial information refinery, ticari enformasyon rafinerisi,
industrial information refinery, sınai enformasyon rafinerisi, news
information refinery, haber enformasyon rafinerisi, yayıncılık
enformasyonu, publishing information, referans kitaplar
rafinerisi, reference books refinery, turizm enformasyon
rafinerisi, tourism information refinery, kamu veritabanları
rafinerisi, public databases refinery, datosfer, datasphere,
enformatik reklam konnektörü, informatic advertisement
connecting, enformatik içerik konnektörü, informatic content
connecting, büyük veri, big data, uzamsal veritabanı, spatial
database, hizmetler sektörü enformatikleri, services sector
informatics, enformasyon soruşturmaları, information inquiries,
dijital kütüphanecilik, dijital yayıncılık, digital librarianship,
digital publishing, digital asset management, dijital değer
yönetimi, dinamik keşfüzzünun, dynamic kesfuzzunun, bilgileşim
ajansı, notification agency, enformatik adliye rafinerisi,
enformatik asayiş rafinerisi, enformatik mevzuat rafinerisi,
Informatics courthouse refinery, informatics public order
refinery, informatics legislation refinery, informatics literature
refinement, enformatik literatür rafinerisi, enformatik işgücü
rafinerisi, informatics labor force refinement, sınıflama ağacı,
bilgileşim ajansı, acquaintment agency; classification tree..
